PHẬT GIÁO

PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA PHẬT GIÁO MIỀN NAM VIỆT NAM

TRƯỚC VÀ SAU VỤ THIÊU THÂN CỦA HÒA THƯỢNG THÍCH QUẢNG ĐỨC DƯỚI GÓC NHÌN NHÂN ĐẠO

Lý Viết Trường

Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn -

Đại học Quốc gia Hà Nội

Phật giáo đã du nhập vào nước ta vài nghìn năm và có những đóng góp đáng kể cho đất nước trên các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội, dựng nước và giữ nước. Trên thực tế Phật giáo đã có đóng góp lớn vào cuộc kháng chiến chống Pháp và nhất là chống Mỹ. Các phong trào đấu tranh của Phật tử nổ ra với nhiều hình thức phong phú và đa dạng, đáng quan tâm nhất là vụ tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức[1] ngày 11/06/1963.

1. Phong trào Phật giáo trước khi Thích Quảng Đức tự thiêu và nguyên nhân khiến Thích Quảng Đức Tự Thiêu.

Từ sau khi hiệp định Giơnevơ về Đông Dương được kí kết trở đi chính quyền Ngô Đình Diệm đã ngày càng có nhiều hành động gây mâu thuẫn và khủng bố Phật giáo khiến quần chúng nhân dân bất bình.

Phật giáo là một trong những mục tiêu chống phá của chính phủ Việt Nam Cộng Hòa bởi lẽ anh em họ Ngô nhận định “Đạo Phật lúc nào cũng chủ trương ôn hòa, bất bạo động theo đúng như giáo lý của Phật. Bởi những nguyên cớ ấy nên tới ngày nay mới có người coi thường Phật giáo và nhất định ra tay đàn áp, trừ diệt”[2]. Vì vậy năm 1961, Ngô Đình Diệm thực hiện đàn áp Phật giáo ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định và Phú Yên.

Nhà Trắng và Lầu Năm Góc đang lúng túng trước tình hình diễn biến ngày càng xấu đi trên chiến trường Miền Nam thì xảy ra một sự kiện kéo dài suốt bốn tháng và được báo chí gọi là “Bốn mươi ngày nóng bỏng” ở các đô thị lớn, đó là xung đột giữa chính quyền Diệm với Phật giáo và học sinh. Sự kiện diễn ra đầu tiên ở cố đô Huế, nơi có trên 400 ngôi chùa.

Ngày 20/02/1962, Giới lãnh đạo Phật giáo đã gửi kháng thư đến Ngô Đình Diệm để “Bày tỏ sự khủng bố, áp bức bất công với Phật giáo là không thể kể xiết… Tình trạng giết chóc, bắt bớ, đàn áp bất công ở hạ tầng đã gây nên hoang mang, khủng khiếp trong hàng Phật tử chúng tôi và làm cho họ gần như mất hết tư tưởng cần thiết…”[3].

Cuộc kháng chiến chống Mỹ từ đầu năm 1963 gặp nhiều khó khăn do địch đẩy mạnh tiến độ xây dựng “Ấp chiến lược” và tiến hành các cuộc hành quân chống phá cơ sở cách mạng ác liệt.

Ngày 07/05/1963, Ngô Đình Cẩn cho lính và cảnh sát đi truyền lệnh cấm treo cờ theo công điện số 9195. Cờ phật là biểu tượng thiêng liêng của phật, nơi nào có cờ phật treo đồng nghĩa với nơi đó có chùa có chiền, có đất phật. Ngô Đình Diệm cho cấm treo cờ đã gây bất bình lớn trong dân chúng và dẫn đến cuộc biểu tình của 5000 người, đi đầu là hội chủ Tổng hội Phật giáo Miền nam, Hòa thượng Thích Tịnh Khiết, kéo lên Dinh tỉnh trưởng đấu tranh thắng lợi.

Ngày 08/05/1963, do Ngô Đình Cẩn cấm không cho truyền thanh như thường lệ vì vậy một hòa thượng đã đứng lên kêu gọi “Tuy phật tử chúng ta không chủ trương bạo động, nhưng chúng ta sẵn sàng chết vì tín ngưỡng, nếu cần”[4]. Chính phủ Diệm cho nổ súng, cho xe thiết giáp rượt theo quần chúng gây ra cái chết bi thương cho gần 30 người. Sự kiện này càng làm cho mâu thuẫn giữa chính quyền Diệm với đồng bào Phật giáo và làn sóng căm phẫn càng dâng cao. Sự kiện này cũng đi ngược lại với nguyên tắc bình đăng tôn giáo và thể hiện sự coi thường và tư tưởng coi thường, đàn áp phật giáo của Diệm.

 Ngày 09/05/1963, Chính phủ Diệm bóp méo thông tin cho là quần chúng biểu tình và dương cao khẩu ngữ:  “Đả đảo hành động sát nhân, vu khống, hãy giết chúng tôi đi, máu đã chảy, chúng tôi sẵn sang đổ máu…” cướp đài phát thanh và số người chết là do lựu đạn từ đám biểu tình nhưng hãng UPI (12/05) để lộ một chi tiết “Thi thể những người bị sát hại tại Huế hầu hết bị pháo bắn thẳng cắt đứt đôi”[5].

 Ngày 10/05/1963, Tăng ni phật tử họp tại chùa Từ Đàm và đề ra năm yêu sách với nội dung:

1. Chính phủ bỏ lệnh cấm treo cờ Phật giáo.

2. Được tự do hành đạo như Công giáo.

3. Xem xét lại dụ số 10 để không coi tôn giáo như một hiệp hội.

4. Chấm dứt khủng bố đàn áp Phật giáo.

5. Bồi thường cho các nạn nhân vụ đài phát thanh Huế và trừng trị kẻ gây đổ máu.

           Từ 5 yêu sách này đã chứng tỏ sự phát triển của mâu thuẫn, đồng thời thể hiện sự đoàn kết của đồng bào Phật giáo nhằm mục đích đòi quyền lợi chính đáng.

Yêu sách không những không được Diệm đáp ứng mà ngày 11/05/1963, lệnh giới nghiêm được phát ra ở Huế, tín đồ bị truy lùng, Chùa Từ Đàm bị xe tăng, thiết giáp bao vây. Ngày 12/05/1963, Diệm cấm không cho Phật tử Sài Gòn cầu siêu cho những người bị sát hại ở Huế. Tổng hội Phật giáo ban bố bản cáo trạng lên án Diệm tàn sát Phật tử.

Ngày 16/05/1963, Diễn ra cuộc họp báo ở chùa Xá Lợi với sự tham dự của chính quyền Sài Gòn và giới lãnh đạo Tăng ni, Phật tử. Tại buổi họp báo Ngô Trọng Hiếu nói vì muốn quốc kỳ được tôn trọng nên đã cấm treo cờ Phật giáo.

Điều này là vô cùng phi lý, Diệm muốn quốc kỳ được tôn trọng thì cớ sao lại cấm treo cờ phật đây là một hành động khiến đồng bào phật tử vô cùng bất bình.

Ngày 17/05/1963, báo chí loan tin Ngô Trọng Hiếu lảng tránh vụ tàn sát ở Huế ngày 08/05. Dư luận cảm nhận được “Không khí chính trị oi bức như sắp có cơn giông”. Một tình hình căng thẳng đang xảy ra ở Huế báo hiệu một tình trạng tồi tệ sắp sảy ra.

Ngày 21/05/1963, Tổng hội Phật giáo tổ chức cầu siêu ở 17 tỉnh, đông nhất là chùa Đàm (Huế) với 5000 người. Tại Sài Gòn có 600 nhà sư biểu tình trong im lặng từ chùa Ấn Quang đến chùa Xá Lợi. Diệm ra lệnh giới nghiêm trong thành phố và ngày 29/05/1963, Diệm ra chỉ thị, trấn an công chức về vụ xung đột giữa chính quyền và phật giáo.

Tinh thần đoàn kết của đồng bào phật giáo được đây lên cao độ, một không khí tang thương và căm phẫn được đẩy lên cao bao trùm khắp miền Nam chỉ cần tram một ngọn lửa thì mọi sự sẽ bùng cháy và thêu rụi tất cả.

Ngày 30/05/1963, Tăng ni, phật tử và sinh viên Sài Gòn tuyệt thực trong 48 giờ để phản đối luận điểm sai trái của Diệm. Chùa Đàm ở Huế bị cảnh sát bao vây và cắt điện nước. Và ngày 31/05/1963, cuộc biểu tình tiếp tục trước trụ sở quốc hội. Hội sinh viên gửi kiến nghị lên chính quyền phản đối chính sách khủng bố Phật giáo.

Ngày 03/06/1963, hơn 1200 sinh viên, thanh niên Phật tử biểu tình rồi bị khủng bố bằng lựu đạn, chất bỏng, hơi cay... làm 125 người bị thương, hơn 100 người bị bắt, 2 người chết, trong đó có Tổng thư ký hội sinh viên Phật tử. Và ngày 04/06/1963, phật tử  tiếp tục biểu tình, Diệm lập Ủy ban liên bộ để nghiên cứu giải quyết vấn đề Phật giáo.

Những hành động biểu tình phản đối không đem lại hiệu quả bởi sự cố chấp và dã tâm xấu xa của Mỹ - Diệm, trước tình thế gần như bế tắc ngọn lửa thiêu thân của Hòa thượng Thích Quảng Đức đã bùng lên tiếp thêm sức mạnh cho phong trào đấu tranh của đồng bào phật giáo miền Nam.

Ngày 11/06/1963, tại ngã tư đường Lê Văn Duyệt - Phan Đình Phùng, trước sự chứng kiến của chừng 1000 tăng ni, Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu. Sự kiện này đã tạo ra một làn sóng căm phẫn trong dân chúng nói chung và phật tử nói riêng, sự kiện Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu có sức lan tỏa cực kỳ mạnh nó như cơn gió thổi bùng lên ngọn lửa đang âm ỉ cháy trong long dân chúng suốt thời gian qua. Sau khi Hoa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu phong trào đấu tranh của đồng bào bước sang trang mới ác liệt hơn, khốc liệt hơn.

Những phong trào đấu tranh của cả lương và Phật giáo nổ ra liên tiếp từ đầu thập niên 60 của thế kỷ XX và được sự hưởng ứng nhiệt tình của sinh viên, đông đảo các tầng lớp hưởng ứng. Các phong trào chủ yếu diễn ra dưới hình thức biểu tình chính trị và hầu hết các cuộc đấu tranh bị đàn áp dã man và để lại cho các giáo dân càng căm phẫn và tiếp tục đấu tranh.

2. Thích Quảng Đức tự thiêu

Sau khi các phong trào đấu tranh bị đàn áp, Hòa thượng Thích Quảng Đức đã quyết định thiêu thân để cổ vũ phong trào đấu tranh của các giáo dân và những người yêu hòa bình.     

Trước khi tự thiêu Hòa thượng để lại lời nguyền Tâm Huyết tại Chùa Ấn Quang gửi Tổng Thống Ngô Đình Diệm trong đó lời lẽ thật cảm động:

       “Tôi pháp danh Thích Quảng Đức, trụ trì chùa Quan Thế Âm, Phú Nhuận, Gia Định.

      Nhận thấy Phật giáo nước nhà đang lúc nghiêng ngửa, tôi là một tu sĩ mệnh danh là Trường tử của Như Lai không lẽ cứ ngồi điềm nhiên tọa nhị để cho Phật giáo tiêu vong, nên tôi vui lòng phát nguyện thiêu thân giả tạm này cúng dường chư phật để hồi hướng công đức bảo tồn Phật giáo.

      Mong ơn mười phương chư Phật, chư Đại đức, Tăng ni chứng minh cho tôi đạt thành ý nguyện sau đây:

1)                 Mong ơn Phật tổ gia hộ cho Tổng thống Ngô Đình Diệm sáng suốt chấp nhận năm nguyện vọng tối thiểu của Phật giáo Việt Nam ghi trong bản tuyên ngôn.

2)                 Nhờ ơn Phật từ bi gia hộ cho Phật giáo Việt Nam được trường tồn bất diệt.

3)                 Mong nhờ hồng ân đức Phật gia hộ cho chư Đại Đức, Tăng ni, Phật tử Việt Nam tránh khỏi nạn khủng bố, bắt bớ, giam cầm của kẻ ác gian.

4)                 Cầu nguyện cho đất nước thanh bình, quốc gia an lạc...

      Trước khi nhắm mắt về cảnh Phật, tôi trân trọng kính gửi lời cho Tổng thống Ngô Đình Diệm nên lấy lòng bác ái từ bi đối với Quốc dân và thi hành chính sách bình đẳng tôn giáo để giữ vững nước nhà muôn thuở.

       Tôi tha thiết kêu gọi chư Đại đức, Tăng ni, Phật tử nên đoàn kết nhất trí để bảo toàn Phật pháp.

NAM MÔ CHIẾN ĐẤU THẮNG PHẬT.

Tỳ Kheo Thích Quảng Đức kính bạch”[6].

Toàn cảnh vụ tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức (Nguồn ảnh http://chuaphuclam.com)

Sau đó di hài Hòa thượng được bọc trong áo cà sa và mang về chùa Xá Lợi, chùa Xá Lợi bị phong tỏa mọi tin tức.

Ngày 12/06/1963 Ủy ban Trung ương mặt trận giải phóng Miền Nam Việt Nam làm lễ truy điệu trọng thể Hòa thượng Thích Quảng Đức.

Vụ tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức đã thể hiện một tinh thần tử vì đạo, sẵn sang hi sinh vì giáo lý nhà Phật đồng thời sự kiện này cũng đã gây nên làn sóng dư luận và có sức lan tỏa mạnh mẽ đối với các bên tham gia vào cuộc chiến tranh xâm lược Miền Nam. Vụ đàn áp này đã góp phần làm cho chính quyền Ngô Đình Diệm bị lung lay và việc Diệm bị lật đổ là không thể tránh khỏi.

3. Vụ tự thiêu dưới góc nhìn nhân đạo.

Vụ thiêu thân của Hòa Thượng Thích Quảng Đức đã cổ vũ tinh thần đấu tranh bảo vệ đạo của đồng bào Phật tử, đồng thời hành động này cũng tiêu biểu cho chân lý của đạo phật “Cuộc sống trên trần gian con người sinh ra từ cát bụi, khi lìa đời cũng sẽ trở về cát bụi” đó là tư tưởng sống trên đời là cõi nhục “Sinh, lão, bệnh, tử” và khi chết sẽ trở về cõi “Niết bàn”.

Có ý kiến cho rằng khi thiêu thân một hiện tượng kỳ lạ đã sảy ra đó là thân thể Ngài thiêu thành tro, mà con tim của Ngài vẫn còn đỏ hồng như trái xoài chín dưới sức nóng 4.000 độ; nóng đến nỗi lò thiêu An-Dưỡng-Ðịa đã phải nứt nẻ. Đó là một chi tiết khiến người ta khó tin nhưng đó là sự thật, theo Hòa thượng Thanh Long kể “Tôi không nhớ rõ thời gian bao lâu trước ngày Thầy Quảng Đức tự thiêu, trong một buổi họp kín giữa những thành phần lãnh đạo cuộc đấu tranh Phật Giáo tại chùa Xá Lợi, trong đó có tôi. Sau khi bàn thảo xong các việc, đến phần linh tinh thì Thầy Quảng Đức giơ tay, xin ghi tên tự thiêu. Vì là chỗ thân tình, mà cũng để đùa với ông, nên tôi nói: “Này Thầy ơi! Mấy vị Thiền sư khi chết thường để lại xá lợi đấy nhé. Vậy Thầy định để lại cái gì?” Ngay lúc đó, theo phản ứng tự nhiên ông trả lời tôi: “Để lại trái tim được không?” Tôi đáp: “Được chứ, tốt lắm, tốt lắm!”[7].

Điều này dù có thật hay không thì cũng đều có ý nghĩa cũng cố niềm tin của đồng bào bào sự trường tồn bất diệt của hật giáo đồng thòi thúc đẩy tinh thần đấu tranh cho sự trường tồn và trung hưng của phật giáo nước nhà. Nếu đúng là trái tim ngài bất diệt thì đó cũng là một đều kì diệu trong giới Phật giáo, nó chứng tỏ trái tim của Hòa thượng Thích Quảng Đức đã hóa thành trái tim phật, nó sẽ trường tồn mãi mãi cùng thời gian, dù có bị lửa thiêu cũng không cháy.

Trái tim bất diệt của Hòa thượng Thích Quảng Đức (Nguồn: www.phattuvietnam.net)

                Sự hi sinh của bồ tát Thích Quảng Đức[8] đã cổ vũ tinh thần đấu tranh của đồng bào miền Nam, có tác động sâu sắc đến dư luận thế giới và dư luận Việt Nam góp phần đến sự sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm và sự thắng lợi của mùa xuân đại thắng năm 1975 và sự nghiệp giải phóng đất nước.

              Vụ thiêu thân của Hòa thượng Thích Quảng Đức dù đã chảy qua 50 năm lịch sử từ ngày 11/06/1963 – 2013 nhưng những giá trị của nó với đồng bào Phật tử nói riêng và đồng bào Việt Nam trong cuộc đấu tranh giải phóng Việt Nam nói chung vẫn còn nguyên giá trị của nó.

                Tư tưởng Thích Quảng Đức có tác dụng giáo dục sâu sắc đến thế hệ đồng bào Phật tử hiện nay, 50 năm trôi qua thế hệ chúng ta bây giờ cùng nhau cung kính nghiêng mình trước hương hồn bồ tát Thích Quảng Đức.

Bồ tát Thích Quảng Đức (http://vuonhoaphatgiao.com)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.                  Báo nhân dân.

2.                  Bộ quốc phòng Viện lịch sử quân sự Việt Nam, Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, Cứu nước 1954 – 1975, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007.

3.                  William Colby, Một chiến thắng bị bỏ lỡ, Nxb Công an nhân dân, 2007.

4.                  Lê Cung, Phong trào đô thị Huế trong kháng chiến chống Mỹ 1954 – 1975, Nxb Bản Thuận Hóa, Huế, 2001.

5.                  Lê Cung, Phong trào Phật giáo Miền Nam Việt Nam năm 1963, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 1999.

6.                  Trần Văn Giàu, Miền Nam giữ vững thành đồng, Tập II, Nxb Khoa học, Hà Nội, 1966.

7.                  Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Những mốc son lịch sử, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010.

8.                  Các trang: http://www.phatviet.com. http://www.baomoi.com, http://chuaphuclam.com. http://sachhiem.net. http://www.lichsuvietnam.vn. http://vi.wikipedia.org. http://www.quangduc.com. http://www.quangduc.com.

9.                  Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đảng toàn tập, Tập 24, Năm 1963, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003.

10.             Học viện chính trị quốc gia, Viện lịch sử đảng, Lịch sử biên niên xứ ủy Nam Bộ và trung ương cục Miền Nam Việt Nam (1954 – 1975). Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002.

11.             Bùi Thị Thu Hà, Phật giáo hòa hảo tri thức cơ bản, Nxb Từ điển bách khoa, 2012.

12.             Lê Mạnh Thát, Bồ tát Quảng Đức ngọn lửa và trái tim, Nhà Xuất Bản Tổng Hợp Tp.HCM 2005.

13.             Quốc Tuệ, Công cuộc tranh đấu của Phật giáo Việt Nam, tr.44.

14.             Trần Trọng Trung, Nhà Trắng với cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005.

15.             Nguyễn Đăng vinh, Lê Ngọc Tú,  Biên niên sự kiện chiến tranh Việt Nam 1945 – 1975, Nxb Lao động, 2011.

16.             Nguyễn Đăng Vinh, Đặng Lê Thùy, Lê Ngọc Tú, Việt Nam 30 năm chiến tranh giải phóng và bảo vệ tổ quốc 1945 – 1975 biên niên sự kiện, Nxb Quân đội Nhân dân, Hà nội, 2005.

17.              Ủy ban khoa học Xã hội Việt Nam, Viện sử học, Việt Nam những sự kiện 1945 – 1975, Tập I, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1975.

Lý Viết Trường

Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn -

Đại học Quốc gia Hà Nội

Email: Lyxuantruongls@gmail.com

SĐT: 01636.302.985 Số CMTND: 082254943

---

[1] Thích Quảng Đức (1897 – 1963), nguyên tên là Lâm Văn Tuất, quê làng Hội Khánh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa. Song thân ông là cụ Lâm Hữu Ứng và bà Nguyễn Thị Nương là một gia đình có truyền thống tín ngưỡng đạo Phật. Năm lên 7 tuổi, ông vào tu tại chùa của cậu ruột là Hòa thượng Hoằng Thâm, năm 15 tuổi thọ Sa di, năm 20 tuổi Tì kheo, có pháp danh là Thị Thủy, Pháp tự là Hành Pháp hiệu là Thích Quảng Đức. Năm 1932, nhân An Nam Phật học hội ra đời, ông được mời làm Chứng minh Đạo sư tại chi hội Phật học Ninh Hòa, rồi lãnh chức Kiểm tăng của Giáo hội tỉnh Khánh Hòa. Năm 1943, ông vào miền Nam hóa đạo khắp các tỉnh: Sài Gòn, Gia Định, Bà Rịa, Định Tường. Ngôi chùa cuối cùng ông trụ trì là chùa Quán Thế Âm. Năm 1953, ông giữ chức Trưởng ban Nghi lễ của giáo hội Tăng già Nam Việt kiêm trụ trì chùa Phước Hòa, rồi chùa Quán Thế Âm. Ngày 11/06/1963 trong cuộc tuần hành của trên 1000 vị tăng sĩ và giới lãnh đạo Giáo hội Phật giáo miền Nam cùng một số đông đảo đồng bào yêu nước chống chế độ độc tài Ngô Đình Diệm, ông phát nguyện tự thiêu đòi bình đẳng tôn giáo chống đàn áp Phật giáo và đòi dân sinh, dân chủ.

[2] http://chuaphuclam.com, Đào Văn Bình, Phật giáo tranh đấu – Cuốn sách bị bỏ quên.

[3] Hồ sơ gửi Tổng thống và Quốc hội Phật giáo trung phần ngày 20/02/1962. Thư viện học Vạn Hạnh, Sài Gòn, 1968. Tr.2, Tr.3.

[4] Trần Trọng Trung, Nhà Trắng với cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2005.

[5] Trần Trọng Trung, Nhà trắng với cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2005.

[6] http://phatgiao.org.vn, Bồ tát Thích Quảng Đức (1897 – 1963), Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam.

[7] http://vuonhoaphatgiao.com.

[8] Đồng bào Phật tử gọi.